اطلاعیه سایت
جرم انگاری اخاذی و عناصر قانونی آن
اخاذی به عنوان یک عمل مجرمانه مستقل در قانون پیش بینی شده است و بسیاری بر این اعتقادند که مقدمه ی عنصر قانونی جرم اخاذی همان عنصر قانونی جرم تهدید می باشد. یعنی ماده 669 قانون مجازات اسلامی که به موجب آن «هر کس دیگری را به هر نحو تهدید به قتل یا ضررهای نفسی و شرافتی یا مالی و یا به افشای سری نسبت به خود یا بستگان او کند ؛ اعم از اینکه به این واسطه تقاضای وجه یا انجام امر یا ترک فعلی را کرده یا نکرده باشد به مجازات شلاق تا 74 ضربه یا زندان از دو ماه تا دو سال محکوم خواهد شد.» آنچه که مهم است ایجاد الزام و اکراه در مخاطب و تسلیم مال بدون رضایت اوست. البته نباید تصور کرد که هرگونه تسلیم مال بدون رضایت داخل در اخاذی است بلکه منظور آن است که مخاطب از ترس اعمال تهدید توسط تهدیدکننده مال خود را تحویل دهد. قانونگذار این ماده را برای جرم تهدید وضع نموده و بیان داشته چه این تهدید، با تقاضای انجام امر یا وجهی (اخاذی) همراه باشد یا نباشد، که عملا و ناچارا برای اخاذی نیز به همین ماده استناد می شود. از نظر قانونگذار هر شخصی که با تهدید دیگری وجه یا مالی را از وی اخذ کند، ولو برای یک بار این کار را کرده باشد، مرتکب جرم موضوع ماده 669 قانون مجازات اسلامی شده است.
در ماده ی 617 ق.م.ا. به جرم اخاذی اشاره شده و هرکس با استفاده از چاقو یا هر نوع سلاح دیگری اخاذی کند و یا وسلیه ی تهدید قرار دهد، مرتکب جرم مربوطه شده و مستحق مجازات می باشد. ماده 5 قانون نحوه مجازات افرادی که در امور سمعی و بصری فعالیت غیر مجاز می نمایند نیز به اخاذی اشاره نموده است .
ارکان جرم اخاذی در فضای مجازی
جرم اخاذی باید از دو رکن تشکیل شده باشد:
ـ تهدید: برای تحقق جرم اخاذی مطلق تهدید کفایت نمی کند بلکه این تهدید بنا به تصریح ماده باید تهدید به قتل، تهدید به ضرر نفسی، شرافتی یا مالی و تهدید به افشای سر باشد. نکته آنکه سر یا اسرار باید به کیفیتی باشد که مخاطب به هیچ وجه مایل به فاش شدن آن نباشد و بر پنهان ماندن آن اصرار داشته باشد و عرفا حاضر به پرداخت حق السکوت در ازای آن باشد. منظور از افشا نمودن نیز مطلع نمودن اشخاصی است که صلاحیت دسترسی و آگاهی از اطلاعات و اسرار مورد نظر را ندارند. لازم به ذکر است که قانونگذار عبارت “به هر نحو” را بیان کرده و این جرم را در قالب آزاد قرار داده است. بنابراین جرم اخاذی، جرم به وسیله نیست و می تواند به تهدید مستقیم و غیر مستقیم محقق شود.
ـ تقاضای وجه یا انجام کار یا ترک فعلی رکن دوم اخاذی است. هرگاه تقاضای وجه یا انجام کاری و یا حتی ترک عملی با تهدید همراه شود، جرم اخاذی محقق می شود وگرنه بدون این تقاضا تهدید صرف خواهد بود و نمی توان بر آن نام اخاذی نهاد .همچنان که رای شماره 682/8431ـ29/3/1316از سوی دیوان عالی کشور موید این کلام است. در این رای دعوی طلب و مطالبه ی حق همراه با تهدید، به علت امتناع را مصداق اخاذی دانسته است .
نمونه های تحقق اخاذی در فضای مجازی
اخاذی های مالی یا سو استفاده های غیراخلاقی در فضای مجازی می تواند از طریق موبایل و یا شبکه های اجتماعی تلگرام، فیس بوک ، اینستاگرام واتساپ و … محقق شود. برای نمونه اغفال دختران جوان با وعده ی ازدواج یکی از عوامل اصلی انتشار عکس های خصوصی در فضای مجازی است و بیشتر دختران جوان قربانی نیات شیطانی افراد در شبکه های اجتماعی می شوند و مجرمان با تهدید به انتشار عکسهای خصوصی قربانی، از وی اقدام به اخاذی نموده و مطالبه ی پول کلان می نمایند. به همین دلیل به هیچ عنوان اطلاعات خصوصی و عکس های محرمانه نباید در گوشی تلفن همراه، تبلت یا کامپیوتر متصل به اینترنت ذخیره شده باشد، زیرا احتمال هک شدن این وسایل وجود دارد. نمونه ی دیگر آنکه مجرم در جریان ایجاد رابطه و برقرارکردن، چت های دوستانه، اعتماد قربانی را به دست می آورد و به مرور زمان به اسرار و اطلاعات محرمانه ی او دست پیدا کرده و همین اسرار و اطلاعات را دستاویز تهدید شخص قربانی قرار داده و از او اخاذی و شخص را تهدید می نماید که در صورت عدم انجام کار یا واریز پول، تمامی آن اسرار در اختیار دیگران قرار خواهد گرفت .
تطابق عنوان زورگیری با اخاذی
زورگیری همان اخاذی نیست و فقط یکی از مصادیق اخاذی می باشد. اخاذی می تواند از طریق زورگیری به عنوان شیوه ای خشونت آمیز یا از طریق دیگر مانند افشای سر یا تهدید به ایراد ضررهای شرفی و ناموسی صورت گیرد.
تهدید و اخاذی در فضای مجازی
تهدید لازمه ی اخاذی و جزو اصلی و مقدماتی آن است در حالی که اخاذی لازمه ی تهدید نمی باشد و تهدید حتی به طور جداگانه از اخاذی نیز مصداق پیدا می کند و جرمی مستقل است. چنانچه در بحث ارکان اخاذی نیز ذکر شد رکن اول اخاذی، تهدید می باشد. حال اگر پس از تهدید، تقاضای وجه یا انجام کاری شده باشد مصداق اخاذی و اگر هیچ تقاضایی نشده باشد، تنها جرم تهدید محقق شده است و با این توضیح چگونگی رابطه ی تهدید و اخاذی روشن می شود.