انواع خیارات در عقد
خیار، حق فسخ در عقد لازم است. خیارات در عقود، حقوق مالی برای طرفین عقد میباشد. انواع خیارات عبارتند از:
خیار مجلس، خیار حیوان، خیار شرط، خیار تاخیر ثمن، خیار رویت و تخلف وصف، خیار غبن، خیار عیب، خیار تدلیس، خیار تبعض صفقه، خیار تخلف شرط، خیار تفلیس و خیار تعذر تسلیم.
خیارات باید با ماهیت عقد سازگار باشد به طور مثال خیار شرط در برخی از عقود وجود ندارد. خیار حق مالی است که قابل انتقال ارادی نیست و به ارث میرسد (به استثنا خیار شرط). زمانی که خیار به ارث میرسد وارثان باید همه باهم خیارات را اعمال یا فسخ کنند.
اسقاط کافه خیارات در قرارداد
بر اساس ماده 448 قانون مدنی تمام یا برخی از خیارات را میتوان در ضمن عقد اصلی اسقاط کرد. اسقاط یک عمل حقوقی یکجانبه است. برای اسقاط کافه خیارات در قراردادها قصد و نیت صاحب خیار کافی نیست و اسقاط خیار، باید به گونهای ابراز گردد. اسقاط میتواند به صورت صریح یا ضمنی باشد. امروزه متعاملین در قراردادها با استفاده از عبارت (اسقاط کافه خیارات ولو خیار غبن افحش) تمام خیارات خود را در عقد اسقاط میکنند به این معناست که هیچ کدام از متعاملین اختیاری برای برهم زدن معامله ندارند حتی اگر ضرری به آن ها برسد.
انواع خیارات
- اسقاط خیار مجلس: خیار مجلس اختصاص به یک طرف ندارد، هم بایع دارد و هم مشتری، به این صورت که متعاملین تا زمانی که در محل توافق حضور دارند حق دارند خیار را اعمال کنند. اسقاط خیار مجلس در عقد بلامانع است.
- اسقاط خیار حیوان: در بیع هر یک از طرفین حیوان گرفت و مالک آن شد خیار دارد و سه روز بعد از عقد می تواند خیار را اعمال کند. اسقاط خیار حیوان در عقد بلامانع است.
- اسقاط خیار شرط: این خیار به یکی از طرفین قرارداد یا هر دو یا شخص ثالثی اجازه میدهد تا ظرف مدتی معامله را فسخ کند.
- اسقاط خیار تاخیر ثمن: این خیار مربوط به بایع است. اگر ظرف سه روز در معاملات خریدار، ثمن معامله را پرداخت نکند فروشنده میتوانند معامله را فسخ کنند. اسقاط خیار تاخیر ثمن بلامانع است.
- اسقاط خیار رویت و تخلف از وصف: شخصی مالی را ندیده، آن را بخاطر وصف یا نمونه خریداری کند، زمانی که مال را دریافت میکند مشخص شود اوصافی که در قرارداد ذکر شده است در کالا وجود ندارد میتواند معامله را فسخ کند. اسقاط خیار رویت و تخلف وصف بلامانع است.
- اسقاط خیار عیب: هر گاه کالایی فروخته شود و معیوب باشد خریدار می تواند معامله را فسخ کند یا ارش بگیرد. حیار عیب تنها خیاری است که به صاحبش دو حق میدهد، فسخ یا ارش. زمانی که متعاملین تمام خیارات خود را ساقط میکنند حتی اگر بعد از عقد عیبی حاصل شود نمیتواند معامله را فسخ کند.
- اسقاط خیار غبن: اختصاص به یک طرف قرارداد ندارد. هر یک از متعاملین در معامله غبن فاحش داشته باشند میتوانند معامله را فسخ کنند. اختلاف هایی در این زمینه هست که آیا اسقاط کافه خیارات در قرارداد ها شامل خیار غبن میشود یا نه رای های مختلفی در این زمینه صادر شده است. برخی از این رویه ها معتقد بودند که اسقاط خیارات در قرارداد ها شامل غبن افحش نمیشوند ام برخی از رویه ها بر این است که زمانی که تمام خیارات ولو غبن فاحش اسقاط میکنند شامل خیار غبن افحش هم میشوند.
- اسقاط خیار تدلیس: خیار تدلیس عبارت است از عملیاتی که موجب فریب طرف معامله شود و فریب خورده میتواند معامله را فسخ کند. اسقاط خیار تدلیس در معاملات برخلاف نظم عمومی و باطل است.
اسقاط خیاراتی همچون تبعض صفقه، تعذر تسلیم و تخلف شرط هم در ضمن عقد اصلی بلامانع می باشد. چنانچه ضرری موجب ایجاد خیار شود، پیش از آنکه صاحب خیار حق خود را اعمال کند، ضرر معامله جبران شود، حق خیار از بین میرود. ولی در خیار غبن حتی اگر ضرر جبران شود برای اینکه حق خیار از بین برود نیاز به رضایت طرف مغبون می باشد.