ماهیت انفساخ قرارداد
انفساخ در لغت به معنی انحلال و نابودی می باشد و به عنوان اصطلاح حقوقی به کار می رود و موجب ان، وقتی است که برای طرفین قرارداد، موجبی برای ادامه ی عقد باقی نمی ماند و در نتیجه منحل می گردد. انفساخ عقد در قانون و عالم حقوقی می‌تواند بسته به عامل و موارد ان به طور قهری و یا اختیاری باشد که خواه به حکم قانون و یا اراده ی طرفین قرارداد می‌باشد.
اگرچه انفساخ قرارداد توافق حقوقی ایجاد شده بین طرفین را از بین می برد ولی متضمن این امر می باشد که در صورتی که مورد تعهد از جانب یکی از طرفین انجام شده باشد، طرف دیگر عقد ملزم به رد موضوع قرارداد می‌شود و اگر مورد تعهد انجام نشده باشد، دیگر الزامی برای انجام قرارداد باقی نمی ماند. ( وکیل متخصص قراردادهای خارجی)
موارد انفساخ قرارداد
در قانون، انفساخ قرارداد، خود بر اساس مواردی که در قانون احصا شده است، ایجاد می‌شود که در هر صورت موضوع و عقد را هم منحل می کند. موارد انحلال و انفساخ قرارداد به شرح ذیل می باشد:
انفساخ قرارداد به حکم قانون: انفساخ قرارداد به حکم قانون در جایی است که موردی برای موضوع عقد وجود نداشته باشد و یا اینکه موضوع عقد به جهتی از جهات با توجه به مقتضای عقد، از بین برود.انفساخ قرارداد به حکم قانون شامل موارد ذیل می گردد:
در عقودی که موضوع قرارداد، عین معین و یا مالی باشد که توافق طرفین مبنی بر تسلیم ان به یکدیگر در ازای عقد بوده است و موضوع عقد در اثر اتفاقی خارج از طرفین، قبل از تسلیم و یا در طول عقد نابود گردد. در نتیجه به حکم قانون قرارداد منفسخ می‌شود.
هرگاه موضوع عقد و قرارداد مبنی بر انجام عمل یا تعهدی باشد که طرفین ملزم به اجرای فعل مورد توافق می‌باشند و موضوع انجام فعل منتفی گردد. به طور مثال هرگاه در قرارداد موضوع انجام فعل ممنوع گردد و نتوان ادامه ی ان را انجام داد.
جایی که شخصیت طرفین، علت ادامه ی عقد و جریان آثار عقد می باشد ولی به دلیل فوت و یا حجر شخص، ادامه ی عقد منتفی و در نتیجه عقد منفسخ می‌شود. مانند وکالت و عقد نکاح. (وکیل متخصص خانواده)
انفساخ عقد به موجب فسخ: هرگاه به جهت ضرری که در قرارداد به خاطر موضوع عقد و یا یکی از طرفین قرارداد، وارد شده باشد و متضرر، عقد را فسخ نماید، عقد منفسخ می‌شود. اسباب فسخ قرارداد می‌تواند به سبب خیاراتی باشد که در قانون احصا شده است.
اقاله:گاه بعد از تشکیل قرارداد، طرفین با رضایت یکدیگر اقدام به انحلال قرارداد می کنند و این می‌تواند منجر به انفساخ قرارداد گردد.
بطلان قرارداد: هرگاه برای تشکیل قرارداد شرایط اساسی عقد از جمله،قصد و اهلیت موجود نباشد و یا اینکه موضوع قرارداد منتفی و یا نامشروع باشد، در صورت احراز یکی از موارد مذکور عقد از لحظه ی تشکیل منحل گردیده و موجود نخواهد بود.
طریقه تقدیم دادخواست تایید و اثبات انفساخ قرارداد
پس از اینکه انفساخ قرارداد واقع و عقد منفسخ شد، از جهت حقوقی و بین طرفین، عقد منحل گردیده ولی در صورتی که اختلافی بین طرفین مبنی بر انفساخ قرارداد واقع شود، در این صورت باید برای رفع اختلاف، جهت تایید و اثبات انفساخ قرارداد و اسباب ان اقدام گردد که به وسیله ی موارد زیر اثبات می‌شود:
– اقرار:هرگاه شخص مدعی عدم انفساخ قرارداد، در دادگاه اقرار نماید که قرارداد به سبب یکی از موارد انفساخ قرارداد، منحل شده است و نسبت به مورد انفساخ قرارداد اقرار نماید، اقرار او باعث تایید و اثبات انفساخ قرارداد می‌شود.ولی اختلاف مقر و مقرر له در سبب اقرار، مانع صحت اقرار نمی‌شود.
– سند: هرگاه طرف مدعی انفساخ قرارداد در دادگاه، برای تایید و اثبات انفساخ قرارداد سندی را مبنی بر اقاله یا فسخ قرارداد ارائه دهد، در صورت اصالت و یا اثبات اصالت سند اقاله و یا فسخ قرارداد، تایید و اثبات انفساخ قرارداد محرز می گردد.در صورتی که حکم بطلان دادگاه صادر شده باشد، شخص برای تایید و اثبات انفساخ قرارداد می‌تواند سند دادگاه مستند قرار دهد و اثبات می‌شود.
– شهادت: هرگاه موضوع قراردادی که بین طرفین منفسخ شده است، مالی باشد و موضوع ان انجام فعل یا تسلیم مال باشد، تایید و اثبات انفساخ قرارداد با شهادت دو مرد عادل یا یک مرد و یا یک مرد و یا دو زن اثبات می‌شود.در صورتی که برای مدعی انفساخ قرارداد امکان اقامه ی بینه ی شرعی شهادت نباشد، در این صورت می‌تواند تایید و اثبات انفساخ قرارداد را با شهادت یک نفر و با ضمیمه ی یک سوگند اثبات نماید.
– اماره: هرگاه مدعی انفساخ قرارداد بتواند با توجه به انجام اعمال و افعالی، اثبات نماید که کاشف از فسخ فعلی قرارداد بوده است، این خود نشانه ای است که شخص برای انفساخ قرارداد اقدام کرده است. با توجه به اینکه فسخ قرارداد به اراده ی دارنده ی حق فسخ واقع می‌شود، می‌تواند با اثبات ارسال اظهار نامه برای طرف مقابل و استرداد مال موضوع عقد و یا اینکه شخص با رد مبلغ ثمن معامله به طرف مقابل، اراده ی خود را برای فسخ اعلام نماید و این می‌تواند اماره ای مبنی بر انفساخ قرارداد باشد که خود موجب تایید و اثبات انفساخ قرارداد می‌شود.
– سوگند: در صورتی که تایید و اثبات انفساخ قرارداد مبنی بر دلیل دیگری نباشد، با درخواست سوگند از طرف مدعی علیه و در صورت عدم سوگند و رد ان به خواهان، با اتیان سوگند خواهان، منجر به تایید و اثبات انفساخ قرارداد می‌شود.
مرجع صالح برای طرح دعوای تایید و اثبات انفساخ قرارداد
دعوای تایید و اثبات انفساخ قرارداد یک دعوای غیرمالی است که دادگاه محل اقامت خوانده و یا محل تشکیل قرارداد صالح به رسیدگی می باشد و حکم صادر شده در دعوای تایید و اثبات انفساخ قرارداد، قابل تجدیدنظرخواهی، می‌باشد.
وکیل متخصص تایید و اثبات انفساخ قرارداد
سپیده کاظمی
- تایید انفساخ