زمان تقدیم دادخواست ضرر و زیان ناشی از جرم
👌ماده ۱۴ و ۱۵ قانون آیین دادرسی کیفری برای تقدیم دادخواست ضرر و زیان به دادگاه کیفری دو موعد را تعیین نموده است:
1⃣ در مرحله تحقیقات مقدماتی :
✍مطابق قسمت اول ماده ۱۵ قانون آیین دادرسی کیفری، پس از آن که متهم تحت تعقیب قرار گرفت مدعی یا شاکی می تواند اصل یا رونوشت تمامی دلایل و مدارک خود را جهت پیوست به پرونده به مرجع تعقیب تسلیم کند. بنابراین مدعی خصوصی می تواند در مرحله تحقیقات مقدماتی نیز دادخواست ضرر و زیان خود را به بازپرس یا دادیار تقدیم نماید تا در صورت صدور قرار مجرمیت و کیفرخواست در مرجع کیفری رسیدگی کننده به اصل جرم مورد رسیدگی و صدور حکم قرار گیرد. اما ضرری که تقدیم دادخواست در مرحله تحقیقات مقدماتی ممکن است متوجه مدعی خصوصی شود این است که در صورت صدور قرار موقوفی تعقیب یا منع تعقیب، پرونده به دادگاه کیفری ارسال نمی گردد و در نتیجه موجب تحمیل هزینه دادرسی مجدد به متضرر از جرم به واسطه تقدیم دادخواست جدید به دادگاه حقوقی خواهد بود.
به همین جهت تقدیم دادخواست ضرر وزیان در این مرحله پیشنهاد نمی گردد.
2⃣ در مرحله دادرسی و قبل از ختم آن:
✍به موجب ماده ۱۵ قانون آیین دادرسی کیفری، مدعی خصوصی می تواند قبل از اعلام ختم دادرسی نیز دادخواست خود را تسلیم دادگاه نماید. منظور از ختم دادرسی نیز ختم دادرسی بدوی است و مدعی خصوصی نمی تواند در مرحله تجدیدنظر یا حتی واخواهی مبادرت به تسلیم دادخواست ضرر و زیان نماید. عدم امکان طرح دعوی ضرر و زیان در دادگاه تجدیدنظر به این دلیل است که دادخواست ضرر و زیان واجد تمام آثار یک دعوی حقوقی می باشد و تا زمانی که به یک دعوی هرچند به تبع امر کیفری در مرحله بدوی رسیدگی نشده باشد، قابل رسیدگی در مرحله بالاتر یعنی تجدیدنظر نخواهد بود. همچنین ادعای جدید در مرحله تجدیدنظر مسموع نخواهد بود. در خصوص امکان یا عدم امکان رسیدگی به دادخواست ضرر و زیان در مرحله واخواهی اختلاف نظر وجود دارد.
اداره حقوقی قوه قضائیه اظهار نموده است که طرح دعوی ضرر و زیان ناشی از جرم در مرحله واخواهی امکان ندارد.
👌نکته :
البته لازم به ذکر است که ضرر و زیان باید قابل مطالبه باشد یعنی وجود تمامی ویژگی های خسارت قابل مطالبه اعم از مستقیم بودن، مسلم بودن، شخصی بودن ضرر و رابطه سببیت در دعوی ضرر و زیان ناشی از جرم نیز لازم و ضروری است.
ضرر و زیان ناشی از جرم عبارت است از:
الف: ضرر و زیان مادی که در نتیجه ارتکاب جرم حاصل شده است.
ب: منافعی که ممکن الحصول بوده و در اثر ارتکاب جرم، مدعی خصوصی از آن محروم و متضرر می شود.