قرارداد بیع شرط قراردادی است که در آن برای یکی از طرفین یا شخص ثالث اختیار فسخ شرط شود که در حال حاضر به طور معمول برای فروشنده شرط می شود:
بدین ترتیب که در قرارداد خرید و فروش می آید که، هر گاه فروشنده در مدت معین ثمن را به خریدار پس بدهد، حق فسخ معامله و تملک مجدد مبیع را داشته باشد. این قرارداد را در حقوق کشورمان بیع شرط می نامند و در قانون ثبت اسناد و املاک «معامله ی با حق استرداد» گفته شده است.
وضعیت مالکیت مبیع در قرارداد بیع شرط
در قرارداد بیع شرط، وضع مالکیت مبیع، پیش از سپری شدن مدت شرط و قطعی شدن بیع، ثابت نیست زیرا فروشنده می تواند، هر گاه بخواهد، با پرداختن ثمن، آنچه را که از دست داده است دوباره تملک کند.
وضع متزلزل مبیع ممکن است این تردید را به وجود آورد که در مالکیت نیز پس از انقضای خیار منتقل می شود و قانون مدنی برای رفع همین تردید مقرر داشته است: «در بیع خیاری مالکیت از حین عقد بیع است نه از تاریخ انقضاء خیار..» (ماده ی364 قانون مدنی)
ماده 459 قانون مدنی، اراده ی خریدار و فروشنده را حاکم بر عقد می داند و مقرر می دارد که: «…اگر بایع به شرایطی که بین او و مشتری برای استرداد مبیع مقرر شده است عمل ننماید، بیع قطعی شده و مشتری مالک قطعی مبیع می گردد…»
ماده ی 34 اصلاحی قانون ثبت در مورد قرارداد بیع شرط
ماده ی 34 اصلاحی قانون ثبت اثر معامله ی با حق استرداد را در زمره ی معاملات رهنی قرارداد به موجب این ماده، در معاملات شرطی نیز، مانند معامله ی رهنی، خریدار تنها طلبکار فروشنده محسوب می شود و می تواند برای وصول طلب خود و زیان دیرکرد درخواست صدور اجرائیه و فروش مبیع شرطی را بکند. با این وصف، دیگر بیع شرط یا خیاری باعث انتقال مالکیت مبیع به خریدار نمی شود و نهاد حقوقی ویژه ای است که باید جداگانه مورد مطالعه قرار گیرد.