دادسرا و دادگاه ویژه روحانیت

دادسرا و دادگاه ویژه روحانیت

دادگاه ویژه روحانیت نهادی است که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به فرمان امام خمینی (ره)، تشکیل شد. هسته اولیه آن در اوایل سال 1359 به‌عنوان بخشی از دادگاه انقلاب قم، تشکیل‌شده بود. هدف از تشکیل آن جلوگیری از نفوذ افراد منحرف و تبهکار در حوزه‌های علمیه و مجازات روحانیون متخلف است. در قانون اساسی یا قوانین عادی، تشکیل دادگاه ویژه روحانیت پیش بینی نشده است، این دادگاه از مجموعه قوه قضاییه خارج است و تحت نظارت مقام معظم رهبری قرار دارد. اختصاصی بودن آن به نحوی است که حتی نسبت به محاکم اختصاصی دیگر نظیر دادگاه‌های نظامی اخص‌تر می‌باشد. با توجه به اینکه اگر دادسرای ویژه روحانیت رسیدگی به پرونده‌ای را به مرجع دیگری واگذار نماید، این مرجع موظف به رسیدگی می‌باشد، عملاً اختلاف در صلاحیت این مرجع با سایر مراجع وجود نخواهد داشت. به دلیل شخصیت خاص مرتکب جرم، تأسیس این محکمه اختصاصی مدنظر قرارگرفته است. فرد روحانی طبق آیین‌نامه دادسرا و دادگاه ویژه روحانیت، به کسی گفته می‌شود که ملبس به لباس روحانیت باشد یا در حوزه محصل باشد یا عرفا روحانی محسوب شود.

صلاحیت دادسرا و دادگاه‌های ویژه روحانیت

صلاحیت این دادگاه، رسیدگی به کلیه جرائم و اعمال خلاف شأن روحانیون و رسیدگی به کلیه اختلافات محلی مخل امنیت عمومی که طرف اختلاف، روحانی باشد و همچنین کلیه اموری که از سوی رهبری مأموریت داده می‌شود ملزم به رسیدگی می‌باشد.

جرم مدنظر در این آیین‌نامه فعل یا ترک فعلی است که مطابق قوانین یا شرع، قابل مجازات یا مستلزم اقدامات تأمینی و تربیتی باشد یا اعمالی که عرفا، هتک حیثیت روحانیت و انقلاب باشد.

دامنه جرم نسبت به روحانیون گسترش یافته است و اعمالی که مردم عادی انجام دهند شاید انجام آن‌ها توسط روحانیون جرم تلقی گردد. حتی صلاحیت این دادسرا و دادگاه رسیدگی به اتهامات شرکا و معاونین و مرتبطین به متهم اصلی را نیز شامل می‌شود.

لازم به ذکر می‌باشد که دعاوی حقوقی و مدنی علیه روحانیون در دادگاه‌های حقوقی رسیدگی خواهد شد، مگر در موارد خاصی که برحسب ضرورت رسیدگی به آن به نظر دادستان منصوب در دادگاه ویژه به مصلحت باشد.

ارکان دادسرا و دادگاه ویژه روحانیت

دادسرای ویژه روحانیت متشکل از دادستان، معاون بررسی و پیش‌گیری، معاون، تحقیقات و امور جنایی، مدیر اداری و مالی، دادیاران و کادر اداری می‌باشد.

دادستان ویژه مرکز توسط مقام معظم رهبری منصوب می‌شود و دارای معاون قضایی، معاون امور استان‌ها، معاون بررسی و پیشگیری، معاون اداري و مالي، دفتر دادستاني و دفتر حفاظت و گزينش می‌باشد.

قاضی شعبه اول دادگاه ویژه روحانیت از سوی مقام معظم رهبری انتخاب می‌شود و کارمندان دفتری با هماهنگی او تعیین می‌شوند.

در آیین نامه مقرر گشته است،اگر چنانچه در شرع و قانون، مجازاتی برای اتهام مطروحه تعیین نشده باشد، قاضی می‌تواند مستدلاً بر اساس نظر خود اقدام به صدور حکم نماید.این اختیار وسیع اعطا شده به قاضی دادگاه ویژه، از اهمیت پیگیری پرونده و موضوع توسط وکیل مجرب یا متخصص را می طلبد.

اعتراض به احکام دادگاه ویژه روحانیت

احکام دادگاه ویژه روحانیت از سوی محکوم‌علیه یا شاکی یا قایم مقام قانونی قابل‌اعتراض است. در صورت عدم اعتراض در مهلت قانونی، حکم قطعی می‌شود. امکان اعتراض از سوی دادستان کل ویژه روحانیت چه حکم قطعی باشد یا غیر قطعی، نیز وجود دارد و پرونده جهت رسیدگی به دادگاه تجدیدنظر‌ویژه ارسال می‌گردد. اگر متعاقب اعتراض، قاضی متوجه اشتباه خود در حکم صادره شود (اشتباه جزئی که به اساس رأی لطمه وارد نکند)، رأی اصلاحی صادر می‌نماید. در غیر این صورت پس از نقض حکم، پرونده جهت رسیدگی در شعبه دیگر به دفتر دادگاه اعاده می‌نماید.

پس از وصول پرونده، دادگاه تجدیدنظر‌ویژه که مرجع رسیدگی به اعتراض است بعد از رسیدگی:

یا رأی را ابرام می‌کند.(اگر رأی صحیح منطبق با موازین شرع و قانون باشد)
یا رأی اصلاحی صادر می‌کند (اگر رأی متضمن اشتباه جزئی در محاسبه یا استناد به ماده باشد که به اساس رأی لطمه‌ای وارد نباشد)
نقض رأی و اعاده پرونده به دادگاه بدوی رسیدگی‌کننده با تعیین موارد نقص تحقیقات (اگر ایراد رأی ناشی از نقص تحقیقات باشد)
نقض رأی و رسیدگی و انشای رأی راسا (اگر رای صادره ایراد اساسی داشته باشد)

رأیی که دادگاه تجدیدنظر ویژه روحانیت صادر می‌کند، قطعی می‌باشد. که از یک رئیس و دو مستشار تشکیل می‌شود و اتخاذ تصمیم با اکثریت آرا می‌باشد و رئیس دادگاه ویژه منصوب از جانب رهبر، رئیس شعبه اول دادگاه تجدیدنظر‌ویژه، نیز می‌باشد.

امکان اعاده دادرسی با تقاضای محکوم‌علیه یا قائم‌مقام قانونی و دادستان کل ویژه روحانیت امکان‌پذیر است. مرجع رسیدگی و اتخاذ تصمیم دادگاه تجدیدنظر ویژه روحانیت می‌باشد و امکان حضور و اظهارنظر از سوی دادستان منصوب یا نماینده آن در جلسه رسیدگی وجود دارد.

نکته بسیار مهم در دعاوی مطروحه در دادسرا و دادگاه ویژه روحانیت که بسیاری به آن توجه نمی‌نمایند این امر است، که طبق مصوبه مجمع تشخیص مصلحت نظام در خصوص انتخاب وکیل توسط اصحاب دعوی مصوب سال 1370، تبصره یک مقرر می‌دارد که اصحاب دعوی دادگاه ویژه روحانیت حق نیزانتخاب وکیل دارند و دادگاه تعدادی از روحانیون صالح را به عنوان وکیل مشخص می‌کند تا از میان آن‌ها به انتخاب متهم، وکیل انتخاب گردد.

پس خواهان دعوا می‌تواند وکیل متخصصی را که آگاه به جزئیات دقیق قانون باشد، بدون محدودیت که نیاز نیست حتماً هم روحانی باشد، انتخاب نمایند، عکس خوانده دعوا در این دادگاه که می بایست وکیل روحانی مورد تایید دادگاه ویژه را انتخاب نماید.